سعید نجار، استاد دانشگاه و پژوهشگر مطالعات تاریخی، با اشاره به سه موج خاطره‌نگاری دوران جنگ تحمیلی، از مغفول ماندن خاطره‌نگاری آزادگان در پژوهش‌های دانشگاهی و ذهن نسل‌های جدید انتقاد کرد و خواستار توجه بیشتر جامعه علمی و دانشگاهی به این حوزه شد.
وی با اشاره به شکل‌گیری سه موج خاطره‌نگاری از دوران دفاع مقدس گفت: ما در دوره جنگ با سه نوع خاطره‌نگاری مواجه هستیم که می‌توان آنها را در قالب سه موج تعریف کرد. موج اول در زمان جنگ شکل نگرفت، موج دوم با نگاه رسمی و کلیشه‌ای آغاز شد و موج سوم که ما آن را “نگاه خاکستری” می‌نامیم، روایتی شفاف‌تر و صریح‌تر از تجربه‌های جنگ ارائه می‌دهد.
نجار افزود: خاطره‌نگاری آزادگان بیشتر در موج دوم و سوم مطرح شده است، اما هنوز از نگاه پژوهشی و علمی فاصله دارد، چرا که بیشتر این آثار توسط افرادی نوشته شده که تخصص آکادمیک نداشته‌اند. اگر این خاطرات مورد نقد و تحلیل علمی قرار گیرند، می‌توانند به منابع مستند و قابل استناد برای پژوهشگران تبدیل شوند و از حالت صرف روایت‌گری خارج شوند.
وی با تأکید بر ضرورت توازن میان مخاطب عام و نگاه علمی در این آثار گفت: هر پژوهشی اگر مخاطب نداشته باشد به بایگانی تاریخ سپرده می‌شود. هدف از روایت، دیده شدن و به اشتراک گذاشتن تجربه‌های تاریخی است. خاطرات آزادگان می‌تواند الگویی از سبک زندگی و مدیریت در شرایط سخت ارائه دهد. بنابراین باید آثاری تولید شود که هم از نظر پژوهشی غنی باشد و هم برای عموم جامعه قابل درک و اثرگذار.
نجار در ادامه افزود: در آغاز، خاطره‌نگاری جنگ بیشتر به فرماندهان، خانواده شهدا و رزمندگان می‌پرداخت و آزادگان سهم چندانی در آن نداشتند. اما اکنون زمان آن رسیده که آزادگان خود روایتگر تجربه‌های تاریخی‌شان باشند و این بخش مغفول از دفاع مقدس را به جامعه معرفی کنند.
این استاد دانشگاه با انتقاد از کم‌توجهی نهادهای علمی به موضوع آزادگان اظهار کرد: موضوع اسارت و آزادگان ظرفیت ده‌ها رساله دکتری و پایان‌نامه کارشناسی ارشد را دارد، اما دانشگاه‌ها و مراکز آکادمیک کمتر به آن ورود کرده‌اند. مؤسسه پیام آزادگان در این زمینه فعال بوده است، ولی انتظار می‌رود اساتید دانشگاهی نیز دانشجویان را به سمت این حوزه هدایت کنند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: شناخت آزادگان و تجربه زیسته آنان تنها برای ما اهمیت ندارد؛ این موضوع حتی برای افکار عمومی جهان نیز ناشناخته مانده است. اسیران ایرانی در جنگ تحمیلی تفاوت‌های عمیقی با اسیران سایر جنگ‌ها، از جمله جنگ جهانی دوم، دارند و این تفاوت‌ها باید تحلیل و معرفی شود. هرچند در این زمینه کوتاهی کرده‌ایم، اما هیچ‌وقت برای شروع دیر نیست؛ هر گام تازه در این مسیر، حرکتی رو به جلوست.
انتهای پیام/