دور زدن قانون با یک تفاهم نامه

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، هر سال و بنا بر علل مختلف، برخی از واحدهای اقتصادی مبادرت به تعدیل نیرو می نمایند که موجب بیکاری موقت یا دائم کارگران می شود. طی چند ماه اخیر و با شیوع ویروس کرونا بسیاری از کسب و کارها در کشور با کاهش دادن سطح فعالیت خود به شکل نیمه تعطیل یا حتی تعطیل در آمده اند و به همین علت تعداد قابل توجهی از مردم بیکار شده اند. در این شرایط یکی از مهمترین پوشش های حمایتی حاکمیت برای این افراد، پرداخت بیمه بیکاری به آنهاست. با این وجود، مشکلاتی در این زمینه وجود دارد که بسیاری از کارگران را از دریافت حقوق قانونی خود محروم کرده است. در ادامه به بررسی یکی از این مشکلات می پردازیم:

*مطابق قانون، چه افرادی بیمه بیکاری می گیرند؟

در بند «الف» ماده 6 قانون بیمه بیکاری (مصوب شهریورماه 1369) درباره شرایط استحقاق افراد برای دریافت بیمه بیکاری آمده است: «بیمه شدگان بیکار در صورت احراز شرایط زیر استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را خواهند داشت:
‌الف- بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل (6) ماه سابقه پرداخت بیمه را داشته باشد.
مشمولین تبصره (2) ماده (2) این قانون از شمول این بند‌مستثنی می‌باشد».

در تبصره 2 ماده 2 این قانون هم آمده است: «بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیر مترقبه از قبیل سیل، زلزله جنگ، آتش‌سوزی و... بیکار می‌شوند با معرفی واحد کار و ‌امور اجتماعی محل از مقرری بیمه بیکاری استفاده خواهند کرد».

در بند 6 آیین نامه اجرایی قانون بیمه بیکاری (مصوب دی ماه 1369) هم درباره این موضوع آمده است: «بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیرمترقبه از قبیل سیل، زلزله، جنگ، آتش سوزی و … بیکار می شوند، در صورتی که سابقه پرداخت حق بیمه آنان کمتر از ۶ ماه باشد، مطابق با مشمولینی که دارای ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه می باشند از مقرری بیمه بیکاری استفاده خواهند نمود».

*چرا سازمان تامین اجتماعی از پرداخت بیمه بیکاری به کارگران خودداری می کند؟

با این وجود، سازمان تامین اجتماعی از پرداخت بیمه بیکاری به افرادی که کمتر از یک سال در آخرین محل اشتغال خود کار کرده اند خودداری می کند و همین امر موجب ایجاد مشکلات زیادی برای کارگران شده است. این افراد پس از مراجعه به ادارات منطقه ای وزارت کار برای استفاده از مزایای بیمه بیکاری با مشکلی که به گفته بیمه ها یک شرط قانونی است مواجه می‌شوند.

ادارات منطقه ای وزارت کار مستند به بند 1 تفاهم نامه بین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی (مورخ 1 اسفندماه 84) محدودیت های جدیدی برای استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری وضع کرده اند. در این بند از تفاهم نامه مذکور آمده است: «در خصوص کارگران شاغل در کارهای با ماهیت دائمی که کار آنان جنبه مستمر دارد لیکن دارای قرارداد مدت موقت می باشند در صورتی که قرارداد آنان حداقل یک بار تمدید شده و یا مدت سابقه آن ها در آخرین کارگاه کمتر از یک سال نباشد، با دارا بودن سایر شرایط مندرج در قانون از مزایای بیمه بیکاری بهره مند خواهند شد. بدیهی است افراد شاغل در کارهای فصلی که در پایان فصل کار بی کار می گردند و یا کارگران شاغل در کارهای با ماهیت غیر دائمی (نظیر پروژه ها، فعالیت های عمرانی و نظایر آن) که در پایان کار قرارداد و یا اتمام بخشی از کار به عنوان عدم نیاز بی کار می گردند مشمول بیمه بیکاری نخواهند شد».

به عبارت دیگر، افراد برای آنکه بتوانند از بیمه بیکاری استفاده کنند باید حداقل به مدت 1 سال در آخرین کارگاهی که شاغل بوده‌اند، سابقه کار داشته باشند یا حداقل یک بار قرارداد آنها تمدید شده باشد و در غیر این صورت مشمول دریافت بیمه بیکاری نخواهند شد.

مقایسه بند 1 تفاهم نامه بین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی (مورخ 1 اسفندماه 84) با ماده 6 قانون بیمه بیکاری (مصوب شهریورماه 69) و آیین نامه اجرایی آن به خوبی نشان می دهد که قانون بیمه بیکاری شروط مورد توافق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی را تایید نمی کند و شروط مذکور، برخلاف قانون مذکور است.

*ابطال شرط غیرقانونی پرداخت بیمه بیکاری توسط دیوان عدالت اداری

با توجه به همین موضوع، شکایتی توسط یکی از کارگران بیکار شده از این بند از تفاهم نامه مذکور که در بند 7 صورت جلسه کمیته استانی بیمه بیکاری موضوع تفاهم نامه مشترک وزارت تعاون، کار ورفاه اجتماعی وسازمان تامین اجتماعی به شماره 59893-1389/4/10 هم منعکس شده بود، به دلیل مغایرت آن با قانون به دیوان عدالت اداری ارسال شد.

پس از بررسی های انجام شده پیرامون این موضوع، هیات عمومی دیوان عدالت اداری طی دادنامه شماره 903 در تاریخ 13 مردادماه 1393 با استناد به قوانین مذکور، رای به ابطال بند 7 آیین نامه فوق الذکر می دهد که متن آن بدین شرح است: «مطابق بند الف ماده 6 قانون بیمه بیکاری مصوب سال1369 ، شرط استحقاق بیمه شده بیکار برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، داشتن سابقه پرداخت حق بیمه به مدت 6 ماه قبل از بیکار شدن تعیین شده است. نظر به اینکه در بند 7 تفاهم نامه مورد اعتراض، داشتن یک سال سابقه مستمر در آخرین کارگاه به عنوان شرط لازم برای استحقاق به دریافت مقرری بیمه بیکاری تعیین شده است، مغایر حکم قانون صدرالذکر است و قید مذکور به استناد بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 از تاریخ تصویب ابطال می‌شود».