روابط حزب الله و حزب جریان ملی آزاد لبنان به عنوان دو حزب اصلی شیعی و مسیحی این کشور طی سال های اخیر وضعیتی ویژه داشته است. این دو حزب در عین اتحاد در مسائل راهبردی از جمله موضوع مقاومت، درباره برخی پرونده‌های سیاسی اختلاف نظر داشته‌اند.
به گزارش روابط عمومی مؤسسه فرهنگی پیام آزادگان،در سال 2006 به دنبال تحولات سیاسی مختلف لبنان و بعد از تنش‌هایی که در
پی ترور «رفیق حریری» نخست‌وزیر فقید این کشور به وجود آمده بود حزب‌الله و
جریان آزاد ملی که یک حزب معروف و موثر مسیحی در عرصه لبنان است برای
هماهنگی و همکاری در پرونده‌های مختلف توافقی را امضا کردند که به توافق
«مار میخائیل» معروف شد. این توافقنامه توسط سید «حسن نصراالله» دبیرکل
حزب‌الله و «میشل عون» رئیس جمهور سابق لبنان که آن زمان رئیس جریان آزاد
ملی بود در کلیسای مارمیخائیل به امضا رسید.
ائتلاف راهبردی حزب‌الله و جریان آزاد ملی
هدف
از این توافق، اجرای گفت‌وگوی ملی برای حل بحران‌ها و حمایت و صیانت از
حاکمیت و استقلال لبنان بود. البته جریان آزاد ملی مهمترین ضلع مسیحی
ائتلاف 8 مارس به رهبری حزب‌الله نیز محسوب می‌گردد اما بعد از توافق مار
میخائیل اتحاد و همکاری دو حزب در چارچوب ابعاد گسترده‌تری قرار گرفت.
براساس
این قرارداد حزب‌الله و جریان آزاد ملی به عنوان دو متحد راهبردی در
زمینه‌های مختلف از جمله پرونده سیاسی لبنان با هماهنگی و همکاری عمل
کرده‌اند. ائتلاف این دو حزب نقش مهمی در حفظ انسجام و ثبات داخلی لبنان
ایفا کرد. بارزترین نمونه همکاری آنها در پارلمان مشهود است؛ جایی که
علی‌رغم برخی اختلافات به ویژه دیدگاه‌های متناقضی که بعضا میان «جبران
باسیل» رئیس کنونی جریان آزاد ملی با دیگر متحدان حزب‌الله از جمله جنبش
امل وجود داشت، اما نمایندگان آنها همواره از وزنه پارلمانی خود برای تقویت
ائتلاف و جایگاه سیاسی دو طرف در لبنان استفاده کرده‌اند.
دسامبر
2019 نیز جنبش حزب‌الله و جریان آزاد ملی برای تشکیل کمیته‌ای جهت پیگیری
جزئیات تحولات مربوط به توافق مارمیخائیل و همچنین توسعه روابط به توافق
رسیدند. این دو حزب در همه دوره‌های انتخابات پارلمانی لبنان بر اساس
ائتلاف و اتحاد قبلی خود عمل کرده‌اند؛ همانند اتفاقی که در انتخابات مه
گذشته رخ داده و با وجود اختلاف نظرهای باسیل و «نبیه بری» رئیس پارلمان
لبنان و رهبر جنبش امل که در ائتلاف حزب‌الله است، اما آسیبی به همکاری
جریان آزاد ملی و حزب‌الله نرسید. در پرونده‌های داخلی همچون مبارزه با
فساد نیز همکاری موثری میان دو طرف دیده می‌شود.
در عرصه مقاومت در
برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی علیه لبنان نیز ائتلاف حزب‌الله و جریان آزاد
ملی نقش موثری داشته و این جریان با حمایت از رویکرد نظامی و مقاومتی
حزب‌الله برابر اسرائیل، سلاح مقاومت را از عناصر حیاتی برای محافظت از
حاکمیت و ملت لبنان می‌دانست.
در پرونده ترسیم مرزهای دریایی لبنان و
فلسطین اشغالی جبران باسیل بارها با اشاره به نقش سلاح حزب‌الله در مجبور
کردن صهیونیست‌ها به عقب‌نشینی از منطقه دریایی لبنان تاکید کرد که مقاومت
قدرت مذاکراتی لبنان را افزایش داد. به گفته باسیل همچنین توافق مارمیخائیل
در جنگ با اسرائیل و داعش و جلوگیری از جنگ داخلی در لبنان موفق بوده است.
مواضع جریان آزاد ملی در پرونده سیاسی لبنان
اما
در مرحله اخیر و طی چند هفته گذشته بعد از تشدید بحران سیاسی لبنان و ورود
هم‌زمان این کشور به دو خلأ در سطح دولت و ریاست‌جمهوری، نمایندگان جریان
آزاد ملی و به ویژه شخص باسیل مواضع متفاوتی اتخاذ کرده‌اند. عمده علت
اتخاذ چنین مواضعی از جانب باسیل به مخالفت او با «نجیب میقاتی» نخست وزیر
دولت موقت برمی‌گردد.
باسیل که از ابتدا با نخست‌وزیری میقاتی مخالف
بود بعد از انتصاب دوباره او به عنوان مامور تشکیل کابینه طی 6 ماه گذشته
اختلافات بیشتری با وی پیدا کرد؛ اختلافاتی که بعد از پایان دوره
ریاست‌جمهوری میشل عون و ورود لبنان به خلأ ریاست‌جمهوری، به اوج رسید.
جبران باسیل با استناد به اینکه طبق قانون اساسی لبنان دولت موقت نمی‌تواند
اختیارات رئیس جمهور را بر عهده بگیرد، به اقداماتی که دولت پیشبرد امور
انجام می‌دهد معترض است.
یکی از اقداماتی که با واکنش تند باسیل
همراه شد تشکیل جلسه دولت لبنان طی هفته گذشته بود؛ جلسه‌ای که جریان آزاد
ملی آن را تحریم کرد اما نمایندگان حزب‌الله در این نشست حضور داشتند. همین
مسئله موجب شد تا جبران باسیل ضمن متهم کردن نجیب میقاتی به نقض قانون
اساسی، از حضور نمایندگان حزب‌الله در جلسه شورای وزیران نیز انتقاد کند.
واکنش حزب‌الله به موضع‌گیری‌های جبران باسیل
اظهارات
باسیل درباره اعتراض به مشارکت حزب‌الله در جلسه شورای وزیران لبنان که
برای تصمیم‌گیری درباره پرونده‌های فوری مربوط به بیمارستان‌ها و تهیه دارو
برای بیماران خاص و صعب‌العلاج برگزار شده بود، پاسخ حزب‌الله را به دنبال
داشت و این حزب با صدور بیانیه‌ای ضمن تاکید بر تعهد به توافقات با دوستان
و هم‌پیمانان دلایل خود برای حضور در این نشست را شرح داد.
در
بیانیه حزب‌الله به این منظور آمده است: ما به هیچ وجه نمی‌خواهیم با هیچ
یک از دوستانمان وارد مناقشه شویم. مواضعی که اخیرا جبران باسیل اتخاذ کرده
نیاز به بحث دارد اما ما خود را ملزم به اظهار نظر درباره دو مسئله جهت
شفاف‌سازی آن برای افکار عمومی می‌دانیم. مسئله اول آن است که حزب‌الله
هرگز اعلام نکرده تا زمانی که همه مولفه‌های دولت موافق نباشند دولت پیشبرد
امور نمی‌تواند تشکیل جلسه دهد. آنچه که ما قبلا به صراحت گفته‌ایم و بعد
از مشورت با نبیه بری و نجیب میقاتی بر سر آن توافق کردیم این است که دولت
پیشبرد امور جز در موارد ضروری و فوری تشکیل جلسه نخواهد داد. اما ما
نگفتیم که دولت تا بعد از اجماع همه اعضا نمی‌تواند تشکیل جلسه دهد.
حزب‌الله
در ادامه بیانیه خود تاکید کرد، اما مسئله دوم این است که ما برای شرکت در
جلسه دولت دعوت شدیم و شرط ما این بود که دستور کار این نشست صرفا محدود
به مسائل ضروری و فوری باشد که تاخیر در آنها جایز نیست و همچنین شورای
وزیران قادر به حل آنهاست. ما بعد از بررسی موضوعات و اطمینان از اینکه
مسائل مطرح شده در جلسه شورای وزیران مطابق با نیازهای مردم است، تصمیم به
شرکت در جلسه گرفتیم.
چشم‌انداز روابط حزب‌الله و جریان آزاد ملی
از
طرف دیگر جبران باسیل در پرونده انتخاب رئیس جمهور نیز علی‌رغم تلاش‌ها و
میانجیگری‌های فراوان حزب‌الله، همکاری لازم را با این حزب به عمل
نمی‌آورد. نمایندگان و مسئولان حزب‌الله طی چند هفته گذشته تلاش کرده‌اند
تا جریان آزاد ملی و جبران باسیل را جهت توافق و گفتگو با سایر احزاب سیاسی
جهت اجماع بر سر یک گزینه برای ریاست‌جمهوری آینده متقاعد کنند اما این
تلاش‌ها تاکنون نتیجه‌بخش نبوده است. همچنین باسیل حاضر به حمایت از
«سلیمان فرنجیه» رئیس جریان المرده که حزب‌الله تلویحا با انتخاب او به
عنوان رئیس جممهور آینده لبنان موافق می‌باشد، نیز نیست.
برخی
معتقدند که گذشته از تحولات سیاسی اخیر لبنان و نارضایتی باسیل از روند
پیشبرد پرونده سیاسی این کشور، او به تاثیرگذاری جنبش امل بر سیاست‌های
حزب‌الله معترض است؛ همانطور که جریان آزاد ملی و جنبش امل طی سال‌های
گذشته در عرصه‌های مختلف اختلاف نظرهای زیادی داشته‌اند. موضع‌گیری
رسانه‌های وابسته به جریان آزاد ملی درباره حزب‌الله و جنبش امل در چند ماه
گذشته موید همین امر است و بعضا سیاستمداران جریان مذکور نیز به این مواضع
دامن زده‌اند.
اما با همه این وجود حزب‌الله با تاکید بر لزوم حفظ
ثبات داخلی و جلوگیری از دامن زدن به تنش‌ها به ویژه در شرایط بحران سیاسی
این کشور ترجیح داده در مقابل این موضع‌گیری‌های جریان آزاد ملی سکوت کند
یا دست کم مستقیما به آن واکنش نشان ندهد. بیانیه اخیر حزب‌الله در پاسخ
به انتقادات جبران باسیل تنها واکنشی بود که این حزب به مواضع جریان آزاد
ملی نشان داده و البته همانطور که اشاره شد عبارت تند یا تحریک‌آمیزی در
این بیانیه به چشم نمی‌خورد.
بر همین اساس سناریوهایی برای چشم‌انداز روابط جریان آزاد ملی و حزب‌الله در مرحله آینده ترسیم می‌شود.
-اولین سناریو مربوط به ادامه همین وضعیت و بروز یک سری ناپایداری‌ها و اختلالات در ائتلاف حزب‌الله و جریان آزاد ملی است.
-سناریو
بعدی که برخی رسانه‌های خاص تمایل به تبلیغ آن دارند پایان ائتلاف میان دو
طرف می‌باشد که با توجه به زمینه‌های شکل‌گیری این ائتلاف و مسئولیت‌های
آن، اجرای این سناریو بعید به نظر می‌رسد.
-اما سومین و شاید
محتمل‌ترین سناریو در این زمینه پایان دادن به اختلافات از طریق توسعه
توافق مارمیخائیل باشد. سران جریان آزاد ملی لبنان طی چند ماه گذشته بر
ضرورت توسعه توافق مارمیخائیل تاکید کرده‌اند که البته ابعاد آن هنوز مشخص
نیست و حزب‌الله پاسخی به این پیشنهاد نداده است.
به طور کلی
سناریوهای مطرح شده درباره آینده روابط حزب‌الله و جریان آزاد ملی در سایه
تحولات سیاسی این کشور همگی در حد فرضیه بوده که نمی‌توان با قطعیت درباره
آنها صحبت کرد و باید منتظر اتفاقات آینده به ویژه در پرونده انتخاب رئیس
جمهور باشیم.